Święta Lipka, Sanktuarium znane jako Częstochowa Północy
Święta Lipka to niewielka wieś w województwie Warmińsko-Mazurskim, w gminie Reszel, w powiecie Kętrzyńskim. Miejscowość ta leży na pograniczu Warmii i Mazur, na pojezierzu Mrągowskim, w pobliżu jezior Wyrbel i Dejnowa. Znajduje się tam sławne sanktuarium maryjne – Świętolipska bazylika pw. Najświętszej Marii Panny, która wraz z krużgankami i klasztorem stanowi cenny zabytek barokowy. Sanktuarium w Świętej Lipce już od XV wieku przyciąga pielgrzymów z Prus, Warmii i z Polski. Co roku, ponad 100 tys. turystów przyjeżdżających na Mazury oraz liczne grupy pielgrzymów, odwiedzają znajdujące się tu sanktuarium maryjne. Z tego powodu Święta Lipka często nazywana jest “Częstochową Północy”.
Spis treści
Święta Lipka- Miejsce kultu Matki Boskiej
Początki kultu Matki Boskiej w Świętej Lipce datuje się na XIV wiek. Legendę o cudach Świętej Lipki, począwszy od średniowiecza, przekazywano ustnie przez pokolenia. Najbardziej znana legenda głosi, że Matka Boska ze Świętej Lipki uzdrawia chorych i pomaga ludziom cierpiącym. Jeden z aktów kapituły płockiej z 1473 r. głosił, że ludzie podążają na odpusty do Prus. Inne źródło podaje o przywileju wydanym w 1491 r. przez wielkiego mistrza krzyżackiego dla karczmarza w Świętej Lipce, z którego wynika, że w Świętej Lipce była już kaplica i przybywają do niej liczni pielgrzymi, nie tylko z Prus, a także z dalszych okolic, np. Warszawy, Wilna i Lwowa. Pielgrzymował także królewicz Jan Kazimierz. Pierwszą spisaną informację o kulcie Matki Boskiej w Świętej Lipce datuje się na rok 1626, którą przekazał pierwszy historyk tej miejscowości – Michał Ciaritius.
Śladem legendy
W XIV wieku Matka Boska objawiła się skazańcowi, który więziony był w Kętrzyńskim kościele. Poprosiła go o wyrzeźbienie jej wraz z Dzieciątkiem na ręku. Skazaniec ów wykonał to w ciągu nocy. Kiedy nad ranem strażnicy weszli do celi, aby doprowadzić go na egzekucję, zdumieli się na widok tak pięknej rzeźby i go uwolnili, dochodząc do wniosku, iż jest to znak bożego ułaskawienia. Uradowany skazaniec wracając do rodzinnego Reszla, w podziękowaniu Matce Boskiej za uratowanie życia szukał dorodnej lipy, na której mógłby przymocować rzeźbę. Właśnie tutaj, gdzie stoi obecna bazylika, napotkał tą piękną lipę, na której umieścił figurkę. Wypełnił w ten sposób wolę Matki Boskiej przekazanej mu w widzeniu.
Zaczęto się modlić przy figurce pod rozłożystą lipą, a Matka Boska uzdrawiała chorych, np. przywracając im wzrok. Wieści o tym rozchodziły się coraz szerzej i do drzewa pielgrzymowali liczni wierni. Figurkę próbowano przenosić kilkakrotnie do kościoła w Kętrzynie, ale zawsze stamtąd znikała, wracając pod lipę. W miejsce, w którym ją przymocował ocalony skazaniec. Wówczas wierni, obudowując drzewo, wznieśli kaplicę z wystającą ponad dach jego koroną. Miała ona wymiary 8x12m. Lipa wystawała przez otwór w dachu. Pielgrzymi przybywali do kaplicy w nadziei cudownego uzdrowienia chorób. Nawet mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern w 1519 r. pielgrzymował do Świętej Lipki boso.
Święta Lipka, Sanktuarium Maryjne
Okres reformacji w Prusach nie służył kultowi świętych. W 1524 roku zniszczono kaplicę, drzewo ścięto, a słynącą z cudów figurkę wrzucono do pobliskiego jeziora. Z lipy natomiast wykonano szubienicę, którą postawiono w miejscu, gdzie wyrastała. Miała ona w ten sposób odstraszać pielgrzymów. Lecz pielgrzymi dalej przychodzili tam potajemnie i w nocy zapalali świeczki w miejscu zniszczonej kaplicy. Cudowne ocalenia i uzdrowienia dalej się zdarzały. Taka sytuacja trwała jeszcze przez około 100 lat.
Gdy w XVII wieku Święta Lipka znalazła się w rękach krzyżackich jezuitów z Kętrzyna, wybudowali oni w miejsce starej – drugą kaplicę. Jezuici podjęli wiele prac, aby przystosować bagienny teren do posadowienia nowej świątyni. Sanktuarium Maryjne zostało konsekrowane 19 listopada 1619 roku przez biskupa warmińskiego Szymona Rudnickiego. Fasadę kaplicy zdobią trzy herby: króla Zygmunta III Wazy, księcia Prus Jana Zygmunta i biskupa Szymona Rudnickiego. Wyposażanie wnętrza kaplicy przez jezuitów trwało kilka stuleci. Zaginioną cudowną figurkę w odbudowanej kaplicy zastąpił obraz M.B. Świętolipskiej. Zespół architektoniczny Świętej Lipki, składa się z kościoła, krużganku i klasztoru. Posiada dobrze zachowaną i bogatą dekorację, który w pełni zasługuje na miano perły baroku. Składają się na nią liczne dzieła artystycznego kowalstwa, snycerstwa, wyrobów złotniczych fresków i rzeźb. W roku 1983 Jan Paweł II mianował sanktuarium w Świętej Lipce tytułem Bazyliki Mniejszej.
Bazylika Świętolipska
Na dziedziniec sanktuarium Świętej Lipki prowadzi barokowa brama z XVIII wieku. W środku bazyliki znajduje się 8 ołtarzy mniejszych, zdobionych ze szlachetnych gatunków drzew oraz ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej Świętolipskiej i okalającymi go “zaklętymi w ruchu” rzeźbami różnych świętych. Po lewej stronie od wejścia do bazyliki, uwagę przyciąga pień z rzeźbionego drewn. Syymbolizuje dawną lipę, która może rzeczywiście tam rosła. Wiszą na niej licznie wotywa, jako dary ludzi dziękujących za doznane łaski. W bazylice możemy podziwiać barokowe organy z czterema tysiącami piszczałek wykonane w 1721 roku. W okresie letnim w sanktuarium Świętej Lipki odbywają się regularne koncerty organowe. Podczas ich trwania turyści mogą wsłuchiwać się w niepowtarzalny dźwięk instrumentu. Mogą również obserwować zsynchronizowane z brzmieniem muzyki, poruszające się liczne figurki.
Święta Lipka- okoliczne atrakcje
Podążając drogą między Świętą Lipką a Reszlem należy zwrócić uwagę na sześciokilometrowy trakt pielgrzymkowy z zabytkowymi, barokowymi kapliczkami kalwaryjnymi, wytyczającymi drogę różańcową, biegnącą pośród wiekowych i rozłożystych lip, które stanowią pomniki przyrody.
Położona pomiędzy jeziorami i pośród lasów Święta Lipka, w ostatnich latach stała się także miejscem wypoczynku i rekreacji coraz liczniejszej rzeszy wczasowiczów. W lesie, za restauracją Błękitny Anioł w Świętej Lipce znajduje się zabytkowy słup graniczny z 1750 roku, który rozdziela Mazury i Warmię, czyli dawne Prusy Książęce od Prus Królewskich.
