Zamek w Kętrzynie – zamek krzyżacki

Kętrzyn jest miastem z bogatą i ciekawą historią , sięgającą początków XIV- ego wieku. Miasto zostało założone w  1329 roku na zgliszczach pruskiego grodu a jego późniejsze. Burzliwe dzieje pozostawiły ślad w tradycji, kulturze i architekturze całego regionu.Wiele z cennych budowli obronnych i sakralnych przetrwało do dziś, wśród nich znak rozpoznawczy – krzyżacki Zamek w Kętrzynie.

Na skraju puszczy

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z połowy czternastego wieku. W pobliżu pruskiej osady Rast, na wzgórzu nad rzeką Guber, Zakon krzyżacki wybudował strażnicę nazwaną Rastenburg. Drewniana budowla pełniła rolę obronną przed najazdami litewskimi.W ciągu kolejnych dziesięcioleci była wielokrotnie zdobywana , palona i odbudowywana. , a położona przy niej osada rozbudowywała się i w 1357 r otrzymała prawa miejskie. W następnym roku w południowo-wschodnim części murów miejskich rozpoczęto budowę murowanego zamku i choć w wykazie zamków zakonu krzyżackiego znalazł się w 1374 roku, jego pierwszy opis pochodzi dopiero z początku XVIII wieku.

Zamek w Kętrzynie, jako siedziba krzyżackiego prokuratora

W początkowym okresie zamek posiadał trzy skrzydła budowlą t od strony zachodniej zamykał mur kurtynowy wraz z bramą wjazdową. Funkcję reprezentacyjną pełnił podpiwniczony, trójkondygnacyjny budynek przylegający do kurtyny północnej. Nad jego gospodarczym przyziemiem na pierwszym piętrze umieszczono refektarz i kaplicę, w skrzydle tym rezydował także krzyżacki prokurator. Wyżej znajdował się poziom magazynowo-obronny, który obiegał ganek z szeregiem okienek strzelniczych. Całość zaś przykryto dwuspadowym dachem zamkniętym z dwóch stron szczytami z dekoracyjnymi sterczynami. Pozostałe dwa skrzydła budowli były nieco niższe i węższe – mieściły się w nich pokoje gościnne, mieszkania dla służby oraz pomieszczenia gospodarcze, w tym wymieniane w inwentarzach: zbrojownia, komora prochowa, spiżarnia, słodownia, browar oraz kuchnia.

Obwód zamykał mur zachodni tworzący wraz z trzema wymienionymi budynkami niewielki dziedziniec o wymiarach 14x20m. Elewacje z trzech stron otoczono gankiem komunikacyjnym. Wjazd prowadził od strony miasta, czyli od zachodu, przez niewielki ryzalit bramny z wykuszem dobudowanym w 1528 roku. Zewnętrzne fortyfikacje połączono z murami miejskimi o łącznej długości ok. 700 metrów. Warownia nigdy nie posiadała wieży, pozbawiona była też przedzamcza. To ostatnie przewidywano początkowo między zamkiem a miastem, lecz wielki mistrz Winrych von Kniprode, odnawiając w 1378 przywilej lokacyjny, przekazał przeznaczone dla tej funkcji tereny pod zabudowę miejską.

Prawdopodobnie pod koniec XIV w. zamek zyskał mury obronne z narożnymi basztami obronnymi. Pół wieku później w okalającym zamek murze wybudowano dwie bramy z mostami zwodzonymi. W zamku i w zabudowaniach przyzamkowych działały m.in.: piekarnia, browar , kuchnia, młyn, składy mięsa i zboża. Były tam również zbrojownia z prochownia i więzienie.

Po sekularyzacji Prus 

Po roku 1525 zamek został siedzibą starostwa książęcego. W kolejnych latach zamek wielokrotnie przebudowywano. a w roku 1622 roku na dziedzińcu wzniesiono niewielką cylindryczną wieżę wraz z klatką schodową. W celu udogodnienia w komunikacji wewnątrz zamku. Pod koniec XVII wieku zamek uległ zniszczeniu, a w czasie jego odbudowy w 1682 r.) rozebrano dwie górne kondygnacje w północnym skrzydle , zrównując ich wysokość z do poziomu pozostałych i skrzydeł i. W XVIII i XIX w. zamek wraz z zabudowaniami folwarcznymi stanowił siedzibę domeny królewskiej.. Po wielkim pożarze w roku 1797 budowla stała się własnością miasta Przebudowano wnętrza , adaptując je na pomieszczenia mieszkalne, oraz biura\.

Regotyzacja zamku krzyżackiego w Kętrzynie

W czasie II wojny światowej piwnice skrzydłem północnym przebudowano z przeznaczeniem na schron przeciwlotniczy. W wyniku działań wojennych, na początku u 1945 roku. większa część uległa zniszczeniu. Odbudowano go w latach 1962-69, w oparciu o XIX-wiecznych szkicach wybitnego niemieckiego architekta i konserwatora zabytków Conrada Steinbrechta. Po rekonstrukcji kętrzyński zamek odzyskała gotycki charakter a jego wnętrza przeznaczono na siedzibę instytucji kultury.

Zamek w Kętrzynie dla zwiedzających

Obecnie w zamku funkcjonują: Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Miejska Biblioteka Publiczna oraz Galeria Konik Mazurski. Głowna część zbiorów muzealnych związana jest z historią miasta regionu i jego mieszkańców. W kolekcji znajdują się eksponaty o dużej wartości historycznej, pochodzące ze zniszczonych okolicznych pałaców, dworków, kościołów. Na wystawach stałych eksponuje się przedmioty z dziedziny sztuki, rzemiosła artystycznego i archiwalia zabezpieczone bezpośrednio po II wojnie światowej. W zbiorach dział etnograficznego znajdują się eksponaty związane z życiem codziennym dawnych mieszkańców. Są wśród nich tradycyjne sprzęty które wykorzystywano na wsi mazurskiej i kolekcja kunsztownie zdobionych kafli piecowych. Mieszcząca się w południowym skrzydle Galeria Konik Mazurski oferuje regionalne wyroby rękodzielnicze koronek, serwet, haftów, ręcznie zdobione talerzy i kafli.