Biebrzański Park Narodowy

Perła Podlasia, czyli Biebrzański Park Narodowy leży w północno – wschodniej części Polski i jest największym parkiem narodowym w naszym kraju. Obejmuje obszar prawie 60 tys. hektarów rozległej Kotliny Biebrzańskiej wraz z niewielkim fragmentem krajobrazu chronionego Wzgórz Sokólskich. Cały ten obszar stanowi fascynującą osobliwość przyrodniczą.

Biebrzański Park Narodowy i jego dzieje

Biebrzański Park Narodowy (BPN) jest stosunkowo młodym obszarem chronionym, bowiem został utworzony 17 września 1993 roku. Uroczysta inauguracja odbyła się prawie rok później w Osowcu. Celem ustanowienia parku była ochrona najbardziej rozległych, nie tylko w kraju, ale w całej Europie, nizinnych obszarów podmokłych oraz bagiennych dolin rzecznych. Park obejmuje powierzchnię ponad 59,2 tys. hektarów, w tym 25,5 tys. ha zajmują najbardziej cenne przyrodniczo ekosystemy. Rozciąga się na odcinku niemal 100 kilometrów i chroni rozległe, dziewicze doliny torfowe z unikalną różnorodnością gatunków fauny i flory oraz naturalnych ekosystemów.

Co warto wiedzieć o Biebrzańskim Parku Narodowym?

Nazwa Biebrzańskiego Parku Narodowego wzięła się od rzeki Biebrza, która przepływa przez teren parku. BPN obejmuje swoim obszarem prawie cały bieg rzeki, której długość wynosi 165 km, od źródeł do ujścia (wraz z jej malowniczymi rozlewiskami). Park szczyci się swoistymi walorami przyrodniczymi, wyjątkową różnorodnością gatunkową roślin i zwierząt, w tym kilkaset rzadkich gatunków ptaków.

Biebrzański Park Narodowy roztacza się wokół najciekawszej przyrodniczo części Doliny Biebrzy, wraz z najlepiej zachowanym w Europie kompleksem bagiennym. Biebrza jest rzeką typowo nizinną o wolno płynących wodach. Stanowi prawy dopływ Narwi i łączy się poprzez Kanał Augustowski z Niemnem. Rzeka wije się przez teren parku, odznaczając się nieregularnym, spokojnym biegiem, licznymi zakolami i starorzeczami. Wiosną Biebrza zalewa okoliczne tereny, poszerzając niejako granicę bagien.

Biebrzański Park Narodowy – przyroda

Flora

Jeśli chodzi o florę Biebrzańskiego Parku Narodowego, należy wspomnieć o występujących tu 45-ciu gatunkach roślin zagrożonych wyginięciem, a wśród nich: szachownicy kostkowatej, fiołku torfowym i kosaćcu bezlistnym. W parku rośnie ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych, lecz jego chlubą są przede wszystkim storczyki (reprezentowane przez około 20 gatunków), rosiczki oraz widłaki. Na bagnach rosną trzciny i rozległe połacie traw turzycowych. Na nielicznych obszarach pagórków wydmowych znajdują się zbiorowiska leśne, wśród których dominują olsy, brzeziny i łęgi. Połacie leśne skrywają rzadkie gatunki brzozy niskiej i wierzby lapońskiej.

Fauna

Bagna są ostoją dla jednego z największych w kraju skupisk ptaków wodno-błotnych, składającego się z blisko 300 różnych gatunków. Większość z nich, około 180 gatunków, na stałe osiedliła się nad Doliną Biebrzy, zakładając na tym terenie swoje gniazda. Spotkać tu można dubelta, wodniczkę, cietrzewia i orlika grubodziobego, dla których dolina jest jednym z ostatnich ptasich azylów w Europie. Ponadto występują tu również rzadkie gatunki ptaków, takie jak: batalion, biegus zmienny, kszyk, kulik wielki, rybitwa białoskrzydła i białowąsa, żuraw oraz ptaki drapieżne: błotniak łąkowy i zbożowy, puchacz, sowa błotna.

Świat fauny Biebrzańskiego Parku Narodowego reprezentują również większe zwierzęta, w tym łosie, jelenie, bobry, szopy pracze i piżmaki. Szacuje się, że na terenie parku żyje duża liczba bobrów (około 1000 sztuk), którym rzeka Biebrza zawdzięcza swoją nazwę (nazywano ją dawniej Bobra, Biber albo Bebra, co znaczyło – rzeka bobrów). Jeśli chodzi o łosie, ich populacja w BPN jest największa w Polsce i liczy około 650 sztuk. W Biebrzy występuje aż 36 gatunków ryb, a wśród nich szczupaki, węgorze i dorodne sumy.

Biebrzańskia Park Narodowy – turystyka

W Biebrzańskim Parku Narodowym wytyczono ponad 600 km szlaków turystycznych: rowerowych, pieszych i kajakowych. Spośród wielu tras rowerowych, jedną z najciekawszych wydaje się „Podlaski Szlak Bociani”. Trasy pieszych wędrówek, szczególnie w okresie wiosennych rozlewisk są trudne do pokonania, ale zmagania te rekompensuje malowniczy krajobraz oraz niezwykły spektakl tworzony przez przylatujące w tym czasie ptaki. Ogromną popularnością cieszą się również szlaki w środkowej części Doliny Biebrzy, które zaczynają się przy leśniczówce Grzędy. Miłośnicy ornitologii mogą skorzystać z wież obserwacyjnych, które znajdują się przy szlakach. Łatwiej z nich dojrzeć unikatowe gatunki ptaków oraz oczywiście łosie.

Dużą atrakcją oferowaną przez BPN są ścieżki przyrodnicze:

• ścieżka przyrodniczo-historyczna na temat twierdzy i fortyfikacji Osowiec oraz ścieżka przyrodnicza „Kładka”. Łączna długość 4,4 km.
• Grobla Honczarowska” – ścieżka przyrodnicza prowadząca po usypanej pośród bagien grobli. Punkt główny – Batalionowa łąka z pomostem i wieżą widokową. Długość 4,2 km.
• „Torfowisko” – ścieżka wytyczona po drewnianej kładce przez bór porastający torfowisko, zapewniająca możliwość obserwacji unikalnych roślin polodowcowych. Długość 1 km.
• „Wydma” – ścieżka wiodąca u zbocza wydmy, sprzyjająca m.in. obserwacji roślin: macierzanki piaskowej, jaszczurki żyworodnej i innych osobliwości. Długość 1,2 km.
• „Las” – ścieżka prowadząca przez Obwód Ochronny Trzyrzeczki . Zaczyna się i kończy przy malowniczej leśniczówce. Długość 3,2 km.

Wyjątkowa atrakcja Biebrzańskiego Parku Narodowego

Na bagiennych terenach nad Biebrzą, ok. 50 km na północny-zachód od Białegostoku, kryje się Twierdza Osowiec. To ruiny potężnej fortyfikacji, zbudowanej na polecenie cara, w celu odpierania ataków wojsk niemieckich. Ten nigdy niezdobyty bastion bronił się skutecznie ponad sześć miesięcy podczas I wojny światowej. Na początku XX wieku był zaliczany do najnowocześniejszych twierdz świata. Do zwiedzania udostępniony jest Fort i Muzeum Twierdzy Osowiec. Na terenie fortów gniazdują ptaki, a podziemia kryją najliczniejsze zimowisko nietoperzy.

Twierdza jest siedzibą Biebrzańskiego Parku Narodowego. Można w niej podziwiać ekspozycje, m.in. wystawę przyrodniczą popularyzującą unikatową faunę tego regionu. Dyrekcja parku oferuje warsztaty i zajęcia edukacyjne, np.: „Biebrzański Park Narodowy w pigułce”, „Torfowisko – wielka gąbka”, „Wody rzeki Biebrzy”. W kalendarzu imprez na stałe wpisane są atrakcje dla dzieci i młodzieży, takie jak: „Dzień Mokradeł”, „Dzień Ziemi”, „Sprzątanie Świata”. Konkursy: „Zostań przyjacielem bocianów” i „Konkurs wiedzy o BPN”.

Ciekawe i warte poznania

Występujące w Biebrzańskim Parku Narodowym ptactwo wodne i błotne przyciąga ornitologów i amatorów fotografowania przyrody z całego świata. Jako ciekawostkę należy podać, że jeden z tutejszych ptaków – batalion, jest symbolem parku i został uwieczniony w jego logo.

Z zabudowań fortecznych Twierdzy Osowiec do dzisiejszego dnia najlepiej zachowały się: Fort I (Centralny) oraz Fort III (Szwedzki). Obecnie cytadelę, czyli Fort I można zwiedzać w z przewodnikiem. Natomiast rumowisko Fortu II można oglądać z wieży widokowej przy ścieżce przyrodniczej.

Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons