Jacht żaglowy – charakterystyka
Żeglarstwo jest na Mazurach najpopularniejszą formą aktywnej turystyki. Region ten stwarza wymarzone warunki do uprawiania tego hobby, zarówno dla początkujących, jak i wprawnych żeglarzy. Podstawę dla tego rodzaju rekreacji stanowią jachty żaglowe, które różnią się wyglądem, rozmiarem, a także sposobem użytkowania. W Krainie Wielkich Jezior można spotkać mały jacht żaglowy, jak i skorzystać z dużych jednostek z licznymi kabinami i udogodnieniami.
Spis treści
Mazury – na żagle!
Tradycje żeglarskie na Mazurach są mocno zakorzenione, choć prawdziwy bum na tę formę rekreacji nastąpił dopiero w drugiej połowie lat 90. ubiegłego wieku, bezpośrednio po rozpoczęciu masowej produkcji i sprzedaży jachtów typu Tango 780 oraz Sasanka 660. Do dziś właśnie tego typu, bardzo wygodne i ergonomiczne, jachty żaglowe królują na mazurskich szlakach wodnych. Małe rodzinne jednostki, stworzone dla osób ceniących zwrotność oraz szybkość, są idealne do rozpoczęcia przygody z żeglarstwem. Zaprojektowane i zbudowane z myślą o prostocie obsługi, zapewniają bezpieczeństwo załodze oraz pozwalają na czerpanie przyjemności płynącej z szybkiego żeglowania.
Jacht żaglowy – podział jachtów
Jacht żaglowy to jednostka pływająca, wykorzystywana do celów turystycznych lub sportowych. Jednostki mogą różnić się między sobą. Jednak tym, co je zawsze łączy jest napęd w formie żagla. Ogólna kategoria wyróżnia kilka klas i typów jachtów żaglowych. Biorąc pod uwagę sposób ich użytkowania dzielą się na: turystyczne, turystyczno-regatowe, regatowe i szkoleniowe. Żaglówki z pierwszej kategorii posiadają wszystkie walory, pozwalające na komfortowe żeglowanie turystyczne. Jachty turystyczno-regatowe – to bardzo szybkie jednostki, zapewniające jednocześnie wygodę podczas rekreacji na wodzie. Regatowe służą do osiągania najlepszych wyników w zawodach, nie są jednak zbyt komfortowe dla załogi. Natomiast jachty szkoleniowe przeznaczone są do nauki i doskonalenia technik żeglarskich. Zasadniczą cechą tych jednostek jest konstrukcja, zapewniająca szkolonym bezpieczeństwo żeglowania.
Następna kategoria wiąże się z ilością kadłubów. Wyróżniamy jachty jednokadłubowe, jachty dwukadłubowe (dwukadłubowiec, katamaran) oraz jachty trzykadłubowe (trzykadłubowiec, trimaran). Kolejny podział dotyczy konstrukcji kadłuba, czyli kształtu dziobu, rufy i kadłuba oraz wysokości i długości burty. W tej kategorii rozróżniamy cztery typy jachtów żaglowych:
- jachty wielokadłubowe
- jachty balastowe
- jachty mieczowe
- jachty balastowo-mieczowe
Można rozszerzyć podział jachtów żaglowych o kolejne kategorie, tj. liczba masztów, kategorie projektowe czy rodzaj kadłuba i choć ta wiedza nie jest konieczna, aby atrakcyjnie spędzać czas na wodzie, to warto przed pierwszą wyprawą zgłębić te teoretyczne zagadnienia.
Jacht żaglowy i jego budowa
W ogólnym ujęciu wszystkie jachty żaglowe składają się z kadłuba, takielunku oraz drobnego osprzętu. Do każdej z tych trzech grup należą kolejne elementy, tzw. podgrupy.
Kadłub
Kadłub jest częścią jachtu żaglowego zanurzoną częściowo w wodzie. Składa się dziobu, rufy (tylnej części), burty (lewej i prawej) oraz pokładu. Podstawowe elementy kadłuba w zasadzie nie zmieniły się na przestrzeni dziesięcioleci, pomimo iż technologia konstruowania jachtów bardzo się rozwinęła. Ważnym elementem jachtu żaglowego jest miecz, będący ruchomym płatem nośnym wysuwanym z pokładu. Dzięki odpowiedniej budowie i właściwościom hydrodynamicznym umożliwia prowadzenie łodzi kursami ostrymi. Miecz redukuje znoszenie boczne (dryf) jachtu żaglowego przy wietrze nie wiejącym prosto z rufy.
Takielunek
W skład takielunku wchodzą: maszt, bom, żagle, olinowanie stałe i olinowanie ruchome. W zależności od typu jachtu stosowane są różne rodzaje i typy ożaglowania. Maszt (drewniany lub aluminiowy) umożliwia postawienie żagli. W pionie utrzymują go stalowe liny. Bom jest ruchomą, poziomą belką w omasztowaniu żaglówki, zamocowaną przegubowo jednym końcem w maszcie. W skład olinowania stałego jachtu żaglowego wchodzą wanty, sztag, achtersztag i relingi, natomiast do ruchomego zalicza się fały, szoty oraz topenantę.
Osprzęt
Ster lub urządzenie sterowe służy do kierowania jachtem żaglowym. Jego budowa różni się w zależności od rozmiaru jachtu. Najczęściej zbudowany jest z płetwy sterowej, jarzma i rumpla. Płetwa osadzona jest w jarzmie na bolcu i ma możliwość obracania się. Od góry do jarzma przymocowany jest rumpel, który pozwala na ustawienie płetwy sterowej. Większe jednostki mają koło sterowe. Do osprzętu zaliczają się także takie elementy jachtu żaglowego jak: kotwice, knagi do obłożenia liny, kipy, kabestany, szekle, bloczki, kausze, stopery, ściągacze i inne.
Słownictwo żeglarskie
Żeglarze, podobnie jak inne grupy pasjonatów różnych sportów, mają swój oryginalny język. Większość zwrotów pozostaje niezrozumiałych dla osób spoza wodniackiej braci. Z tego powodu zdecydowanie warto przed pierwszym wejściem na pokład jachtu żaglowego przyswoić podstawową terminologię żeglarską. Poza podstawowym słownictwem dotyczącym budowy jachtu, czyli dziób, rufa, burta, bom, ster czy rumpel, opanowanie pojęć żeglarskich powinno obejmować nazewnictwo związane z kursem jachtu i poszczególnymi elementami osprzętu. Bajdewind, baksztag, fordewind, półwiatr to określenia wyrażające kurs jachtu względem wiatru.
Jednym z przykładów związanych z budową jednostki może być szot, który jest liną służącą do manewrowania żaglami i ustawiania ich w odpowiednim położeniu względem wiatru. Mówiąc o grocie myślimy o głównym żaglu, najczęściej trójkątnym, przymocowanym do masztu i bomu. Forsztag natomiast jest liną podtrzymującą maszt, biegnącą od topu masztu do dziobu jachtu żaglowego. Ponadto warto wiedzieć, że kilwater oznacza ślad pozostawiony za rufą płynącego jachtu, który widać przez jakiś czas na tafli jeziora. Flautą określa się brak wiatru, a grzyb jest określeniem wywróconego do góry dnem jachtu.
Żeglowanie jachtem
Manewrowanie jachtem stanowi kluczowy element żeglowania, który pozwala na kontrolowanie swojej jednostki na wodach. Znajomość manewrów jest niezbędna do skutecznego i bezpiecznego pływania po wodach. Dla przykładu wymieniamy kilka podstawowych manewrów, które należy opanować przed rozpoczęciem przygody na wodzie:
- Zwrot –zmiana położenia jachtu w stosunku do kierunku wiejącego wiatru. Manewr wykonuje się przechylając żaglówkę w jedną stronę, aby wzmocnić prędkość w jednym kierunku, a następnie przechylając ją w drugą stronę, aby zawęzić kąt kursu.
- Refowanie – czynność wykonywana głównie podczas silnego wiatru, polegająca na zmniejszaniu powierzchni żagla poprzez podwiązanie jego dolnej części do bomu.
- Zacumowanie – jest ważnym manewrem, wymagającym kontroli nad prędkością i kierunkiem oraz precyzyjnego dostosowania olinowania, aby bezpiecznie zacumować jednostkę w porcie lub na kotwicy.
- Jib – jest sposobem umożliwiającym zmianę kierunku poruszania jachtu, polegającym na obracaniu dziobu jednostki w odpowiednią stronę. Manewr jest przydatny, gdy napotkamy różne przeszkody na wodzie lub musimy zmienić kurs w reakcji na zmieniający się wiatr.
Jacht żaglowy a bezpieczeństwo na jego pokładzie
Przed wyruszeniem w rejs koniecznie trzeba sprawdzić stan techniczny jachtu: kadłuba, jakość żagli i osprzętu oraz funkcjonowanie steru. Ponadto należy zapoznać się z prognozą pogody, mapami akwenu oraz zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi na jachcie, a także na wodzie. Warto wspólnie z załogą omówić podstawowe procedury. Ważny jest również dobór właściwego ubioru na żaglówce, ponieważ aura w Krainie Tysiąca Jezior często zmienia się. Dlatego należy zaopatrzyć się w ubranie na każdą pogodę. Należy również pamiętać, że na pokładzie jachtu żaglowego nosimy antypoślizgowe obuwie, z twardą i jasną podeszwą. Żeglując musimy bacznie obserwować pogodę, aby szybko zareagować na niebezpieczne zmiany.
Wyposażenie ratownicze na jachcie żaglowym
Wszystkie elementy ratunkowe powinny być sprawdzone bezpośrednio przed wyprawą oraz znajdować się w łatwo dostępnym miejscu. Wśród niezbędnych akcesoriów są:
- Kamizelka ratunkowa – pozwala utrzymać rozbitka na powierzchni wody (w odpowiedniej liczbie, zgodnie ze stanem osobowym załogi).
- Pas ratunkowy z gwizdkiem – kamizelka o dużej wyporności, dodatkowo wyposażona w gwizdek i odblaski.
- Uprząż asekuracyjna – umożliwia przypięcie do jachtu np. do lifeliny, czyli do liny rozciągniętej wzdłuż pokładu. Zapobiega wypadnięciu za burtę jachtu żaglowego.
- Apteczka w szczególności ze środkami opatrunkowymi, maseczką do sztucznego oddychania, płynem do dezynfekcji ran, kocem termicznym oraz zapisanymi przez lekarza lekami (opcjonalnie).
Wyposażenie dodatkowe jachtu żaglowego
Każdy jacht żaglowy powinien być wyposażony w różne elementy, zapewniające bezpieczeństwo oraz komfort załodze. Do użytecznych i nieodłącznych akcesoriów żeglarskich zalicza się:
- odbijacz – nadmuchiwany gumowy element zawieszany na burcie chroniący ją podczas cumowania.• skrzynkę bosmańską, zawierającą podstawowe narzędzia niezbędne do obsługi jachtu żaglowego – nóż z szeklownikiem, kombinerki, szekle, linki, tretytki, taśmę izolacyjną, komplet kluczy, papier ścierny, żywicę, zapalniczkę, zapasowe baterie. Na jachcie nie może zabraknąć wodoodpornej latarki, świecącej silnym, jasnym światłem.
- pagaj – wiosło z krótkim trzonkiem umożliwiające sterowanie, gdy żagle nie są używane.
- bosak – drewniany lub metalowy drąg zakończony hakiem, wykorzystywany w czasie cumowania i manewrów w porcie.
- kompas – urządzenie do ustalania kursu jachtu.
- urządzenia do łączności i nawigacji
- rękawice żeglarskie do pracy na żaglach
- okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV
Jacht żaglowy – podsumowanie
Wyprawy jachtem żaglowym wiążą się z niesamowitą frajdą, niezapomnianą przygodą i świetną zabawą. Wcześniej jednak należy zadbać o wszystkie aspekty bezpiecznego żeglowania. Przed pierwszym rejsem każda załoga powinna przejść szkolenie, podczas którego przyswoi obowiązujące na pokładzie reguły, w tym zasady bezpiecznego poruszania się po pokładzie jachtu oraz pozna żeglarską etykietę i terminologię. W ten sposób przygotowana załoga może wyruszyć wspólnie z wyszkolonym instruktorem lub uprawnionym żeglarzem na szlak Wielkich Jezior. W naszym kraju w samodzielny rejs jachtem żaglowym można wyruszyć bez patentu jedynie jednostką o długości kadłuba do 7,5 metra.
Prowadzący jacht żaglowy powinien przed wypłynięciem sprawdzić prognozę pogody, stan techniczny jachtu oraz elementów ratunkowych, które zapewniają bezpieczeństwo załodze. W trakcie rejsu należy przestrzegać obowiązujących przepisów, stale analizować zmiany w pogodzie i reagować w sytuacjach zagrożenia. Dopiero przy zachowaniu wszystkich środków bezpieczeństwa żeglowanie staje się prawdziwą przyjemnością oraz okazją do korzystania w pełni z uroków fascynującej wodnej przygody.
