Jezioro Bełdany

Rynny jeziora Bełdany i jeziora Nidzkiego, połączone mniejszymi akwenami Guzianki Wielkiej i Małej, tworzą długą wstęgę wody, która bardzo często jest wymieniana jako najpiękniejsza część Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Rzeczywiście, jezioro Bełdany otoczone Puszczą Piską ma wyjątkowy urok. Każdy zakręt odsłania nowe malownicze widoki, a niewielkie zatoczki kryją wspaniałe kąpieliska. Las nieomal schodzi do wody, więc bez trudu można tu połączyć sporty wodne z grzybobraniem czy spacerami po puszczy.

Na mazurskim szlaku

Jezioro Bełdany leży w południowej części Krainy Wielkich Jezior, administracyjnie znajduje się w gminie Ruciane-Nida, na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Nazwa Bełdany posiada etymologię bałtycką i oznacza błotne miejsce. Zbiornik jest malowniczo położony wśród lasów Puszczy Piskiej. W jego wschodniej części zlokalizowane są dwie wsie: Wierzba i Piaski, a na zachodnim brzegu Bełdan: Bartłowo, Kamień i Wygryny. Przy jeziorze Bełdany zlokalizowanych jest wiele ośrodków wypoczynkowych, przystani żeglarskich i bindug. Przez całą długość Bełdan przebiega szlak żeglugowy, prowadzący z Mikołajek do Rucianego-Nidy. Liczy prawie 20 km i poza prywatnym żaglówkami korzystają z niego statki białej floty. Zbiornik przecina również szlak Krutyni – jego bełdański odcinek prowadzi od ujścia rzeki w zatoce Iznockiej do śluzy Guzianka.

Walory jeziora

Jezioro Bełdany (z niem. Beldahnsee) wchodzi w skład najdłuższej w Polsce (35 km) rynny jeziorowej, usytuowanej południkowo. Rynna, poza Bełdanami obejmuje jeziora: Ryńskie, Tałty i Mikołajskie. Zbiorniki te powstały około 12-14 tys. lat p.n.e. w wyniku wycofywania się wielkiego lodowca. Linia brzegowa jeziora Bełdany jest bardzo rozwinięta, szczególnie w południowej części, obfituje w liczne zatoki, cyple i półwyspy. Malowniczość zbiornika podkreśla pięć wysp, z których jedynie dwóm nadano nazwy: Wyspa Mysia i Wyspa Piaseczna.

Brzegi jeziora Bełdany są wysokie i strome, które w 80% porastają lasy Puszczy Piskiej. Co jakiś czas można spotkać na nich dawne miejsca spławiania pni drzewnych, zwane bindugami. TE bindugi obecnie wykorzystane są jako leśne pola namiotowe i przystanie. Na północy akwen łączy się z jeziorem Mikołajskim. Umowna granica między zbiornikami przebiega na wysokości Popielskiego Rogu na wschodzie a leśną bindugą Stanik na zachodnim brzegu. W miejscu tym znajdują się dwie bezimienne wyspy, które znacząco przewężają koryto zbiornika. Tutaj znajduje się początek jeziora Bełdany od strony północnej. Natomiast na południu zbiornik łączy się poprzez śluzę Guzianka, z jeziorem Guzianka Mała i dalej z jeziorami: Guzianka Wielka i Nidzkim.

Bełdany są głębokim akwenem. Jego dno jest piaszczyste i twarde. Jedynie w płytkich zatokach występuje warstwa mułu, który porastają trzcinowiska. Zbiornik jest dobrym miejscem dla miłośników wędkowania, ponieważ dzięki regularnemu zarybianiu występuje tu szeroka populacja ryb, tj.: sandacza, szczupaka, okonia, węgorza, leszcza, płoci.

Jezioro Bełdany w liczbach

Powierzchnia jeziora Bełdany wynosi 9,48 km2, a długość linii brzegowej 34,5 km, dając współczynnik rozwinięcia linii brzegowej aż 3,26 – plasując go pod tym względem na trzecim miejscu wśród akwenów mazurskich (po jeziorach: Orzysz i Nidzkim). Bełdany są głębokie, największa głębia wynosi 46 m i znajduje się w zwężeniu jeziora na wschód od wsi Kamień. Średnio parametr ten kształtuje się na poziomie 10 m. Bełdany mają niemal 12,5 km długości, a w najwęższych miejscach zaledwie 200 m szerokości, co nadaje akwenowi wygląd koryta rzecznego. Tafla wody jeziora Bełdany leży na wysokości 116 m n.p.m., wyłania się z niej 5 wysp.

Żeglując po Bełdanach

Jezioro Bełdany leży na tzw. jachtostradzie mazurskiej i jest w sezonie żeglarskim jednym z najczęściej uczęszczanych zbiorników na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. Mimo tak wielkiej popularności wśród amatorów żeglarstwa, Bełdany niezmiennie uważa się za jedno z najurokliwszych jezior Pojezierza Mazurskiego, nad którym turyści chętnie wypoczywają. Na popularność jeziora Bełdany wpływa również jeden z najładniejszych szlaków kajakowych w Europie – szlak Krutyni, mający długość 116 km. Przez Bełdany regularnie kursują także statki Żeglugi Mazurskiej na trasie Mikołajki – Ruciane-Nida – Mikołajki, z których część zatrzymuje się na przystani w Kamieniu. Wśród nich znajduje się również m/s „Bełdany”. Zbudowany w 1965 roku statek, zabiera na pokład 140 pasażerów.

Żeglowanie po Bełdanach jest niezapomnianym wrażeniem, ponieważ płynie się jakby po rzece, wzdłuż gęstej ściany lasu. Jest to piękny szlak wodny o długości około 15,5 km, z występującymi gdzieniegdzie wolnymi prądami. Trasa nie jest wymagająca, nadaje się dla początkujących. Żeglujący znajdą tu liczne bindugi do odpoczynku, np.: Flosek, Słoneczna, Siekierniak, Tarasowa i Niska. Również przy brzegach bełdańskich wysp (np. przy Mysiej Wyspie) można znaleźć zaciszne zakątki, warte zacumowania i zrelaksowania się w otoczeniu urokliwej przyrody.

Uwaga na prądy…

Wpływając na Bełdany od strony Mikołajek należy żeglować ostrożnie (zwłaszcza w przewężeniu), ponieważ w sezonie letnim panuje tu spory ruch. Dodatkowo, na wysokości wsi Wierzby, z obu brzegów zbiornika kursuje (w godzinnych odstępach) prom samochodowy. Jest on jedynym czynnym promem na szlaku Wielkich Jeziorach Mazurskich. Bełdany charakteryzują się także zmiennymi wiatrami, szczególnie przy swoich rozszerzeniach, gdzie prądy powietrza potrafią nagle niebezpiecznie „zawirować”.

Atrakcje nad brzegiem jeziora

Żeglując po jeziorze Bełdany, przy odrobinie szczęścia, można zobaczyć koniki polskie wychodzące na jego wschodni brzeg. Zwierzęta żyją na rozległym ogrodzonym obszarze, należącym do stacji doświadczalnej PAN w Popielnie.

We wsi Bartłowo, położonej na zachodnim brzegu akwenu, można zobaczyć jeden z oryginalniejszych obiektów turystycznych na Mazurach – skansen „Galindia”. Miejsce to nawiązuje swoją nazwą, architekturą i wystrojem do historii staropruskiego ludu Galindów, zamieszkującego we wczesnym średniowieczu tereny Mazur. Turyści znajdą tu wiele atrakcji: kolacje w pieczarach, wyprawy łodziami, opowieści o historii Galindów czy zwiedzanie lochów demonów i labiryntu Galindów.

Okolica jeziora Bełdany stanowi ostoję starowierców, ponieważ wszystkie miejscowości znajdujące się nad brzegami zbiornika są dawnymi puszczańskimi wioskami, które zostały założone przez rosyjskich starowierców, przybyłych na te tereny w XIX wieku. Starowiercy, zwani także filiponami, nie przyjęli reformy prawosławia w Rosji i zostali zmuszeni do emigracji. Wielu z nich przybyło na teren Mazur.

W części południowo-wschodniej Bełdany przechodzą wąską zatoczką do śluzy w Guziance, przez którą rocznie przeprawia się prawie 20 tys. jednostek pływających. Liczba ta stanowi rekordowy wynik w ogólnopolskiej skali. Śluza jest zabytkowym obiektem hydrotechnicznym, zbudowanym w 1879 roku. Jej zadaniem jest zniwelowanie około dwumetrowej różnicy poziomów wody pomiędzy jeziorem Bełdany, a jeziorami: Guzianka Mała i Wielka. Długość komory śluzy wynosi 44 m, a jej szerokość w świetle wrót to 7,5 m.

Miłośnicy wypraw jednośladami mogą skorzystać z trasy rowerowej, biegnącej wokół jeziora – tzw. Pętli Bełdany, której długość wynosi około 39 km. Szlak zaczyna się i kończy w Rucianem-Nidzie. Prowadzi przez zakątki atrakcyjne pod względem krajobrazowym, przyrodniczym, kulturowym, a także rekreacyjnym.

Zobacz również

• Jezioro Babka, otoczone bujną zielenią
• Szlak wodny Mikołajki Ruciane Nida (19,20 km)
• Szlak wodny Mikołajki Pisz (25km)

Zdjęcie we wpisie: Andrzej Otrębski, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons