Śluza Guzianka

Budowanie kanałów mazurskich wymagało na przełomie XIX i XX wieku przezwyciężenia licznych problemów technicznych. Biorąc pod uwagę ówczesne możliwości techniczne i inżynierskie, stworzenie szlaku pozwalającego na pokonanie znacznych równic wysokości stanowiło nie lada wyzwanie. Przemieszanie się kanałami umożliwiały śluzy, których jest wiele na Mazurach. Niektóre z nich nigdy nie zostały ukończone. Do najbardziej znanych i najciekawszych zaliczana jest śluza Guzianka.

Śluza Guzianka – położenie

Guzianka (niem. Guschien) łączy dwa leżące na różnych poziomach jeziora: Bełdany i Guzianka Mała. Ten obiekt hydrotechniczny usytuowany jest na osiedlu o tej samej nazwie – w granicach administracyjnych Rucianego-Nidy, w powiecie piskim, w województwie warmińsko-mazurskim. Do śluzy można dotrzeć pieszo lub jadąc z Rucianego-Nidy w kierunku Wejsun.

Ciekawe rozwiązanie hydrotechniczne

Budowę śluzy Guzianka rozpoczęto w 1879 roku i ukończono po 8 miesiącach, a oddano do użytku w 1990 roku. Jej wymiary wynoszą: 44 metry długości i ponad 15 m szerokości, liczonej po koronie śluzy. Główny element konstrukcji to komora zamykana z obu stron wrotami. Szerokość wrót śluzy wynosi 7,5 m. Obiekt zapewnia wyrównanie różnicy poziomów wody między jeziorem Bełdany a Guzianka Mała wynoszącą 2,2 m. Początkowo do budowy śluzy wykorzystano drewno, które jednak nie było praktycznym i trwałym materiałem. W 1899 roku drewniane ściany śluzy zastąpiono ceglanymi i kamiennymi, po czym je wybetonowano w celu wzmocnienia. Do otwierania wrót śluzy wykorzystano napęd elektryczny. Na ścianach komory co kilka metrów zamocowano drewniane odbojnice, a także liny cumownicze.

Idea budowy śluzy Guzianka

Historia szlaków wodnych na Mazurach sięga XIV wieku, kiedy część dzisiejszej trasy Wielkich Jezior Mazurskich została pokonana przez mistrza krzyżackiego Winricha von Kniprode, na zwykłej łodzi. Jednym z elementów szlaku wodnego jest zabytkowa, prawie 150-letnia śluza w Guziance, która funkcjonuje do dziś. Już w tamtych czasach dostrzeżono istotną rolę, jaką będzie pełnił ten obiekt dla wydłużenia południowej części szlaku żeglugowego na Mazurach. Również armatorzy żeglugi Białej Floty zabiegali o tę inwestycję, ponieważ zamierzali wydłużyć szlak rejsowy statków wycieczkowych poza jezioro Bełdany.

Śluza Guzianka – najbardziej wykorzystywany obiekt żeglugowy

Śluza stanowi istotny element w śródlądowym węźle komunikacyjnym, ponieważ zabezpiecza szlak żeglugowy prowadzący ze Śniardw do jeziora Nidzkiego. Ze śluzy Guzianka regularnie korzystają duże statki pasażerskie, jachty turystyczne i kajaki. Ogólne rocznie pokonuje ją nawet 20 tysięcy jednostek pływających, najwięcej w sezonie wakacyjnym, kiedy panuje tu duży ruch żeglarski. Korzystanie ze śluzy Guzianka umożliwia pokonanie odcinka szlaku wodnego między Bełdanami a jeziorem Nidzkim w kilkanaście minut. Śluza jest czynna w ciągu dnia, a dokładnie w godzinach od 7 do 21 . Pomimo tak długiej dostępności w sezonie letnim żeglarze muszą uzbroić się w cierpliwość. Najlepiej śluzować się wcześnie rano lub pod koniec dnia. W pozostałym czasie pod śluzą tworzy się długa kolejka oczekujących łodzi. Należy jednocześnie pamiętać, że zgodnie z obowiązującymi przepisami pierwszeństwo przeprawy mają statki pasażerskie.

Śluzowanie przez Guziankę

Proces śluzowania polega na tym, że jednostka pływająca z położonym już masztem wpływa przez otwarte wrota górne do komory śluzy, po czym wrota zamykają się. Jednorazowo w komorze może pomieścić się 20 małych jednostek pływających. Po zamknięciu obu par wrót, za pomocą specjalnych pomp, poziom wody jest obniżany lub podwyższany o 2 m. Śluza działa jak wodna winda, na zmianę w jedną i druga stronę. Operator śluzy wpuszcza do komory wodę w celu wyrównania poziomu wody pomiędzy śluzą i jeziorem docelowym. Wówczas otwierają się drugie wrota i jednostka może kontynuować żeglugę, wypływając na kolejne jezioro. Gdy wszystkie łodzie wypłyną z komory – proces powtarza się w odwrotną stronę. Śluzą Guzianka operują pracownicy Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie. Przepompowywanie wody w kanale trwa od 10 do 20 minut.

Rozbudowa śluzy Guzianka

W celu rozładowania dużego natężenia ruchu żeglarskiego prowadzącego przez śluzę w 2020 roku oddano do użytku nowy obiekt – śluzę Guzianka II. Koszt budowy śluzy wyniósł około 6,8 mln euro, z czego 3,6 mln pokryła Unia Europejska. Komora śluzy Guzianka II ma 50 m długości i 7,50 m szerokości.

Po oddaniu nowego obiektu, rozpoczęto remont starej śluzy, nazywanej dla odróżnienia śluzą Guzianka I. Remont ma na celu poprawę stanu technicznego śluzy i zarazem zwiększenie bezpieczeństwa jednostek pływających. Zakres prac obejmuje m.in. modernizację infrastruktury sterówki śluzy, budynku gospodarczego, ogrodzenia, awanportu górnego oraz awanportu dolnego. Koszt inwestycji oszacowano na 16 mln zł.

Atrakcje w okolicy

W pobliżu śluzy Guzianka warto zobaczyć ciekawe miejsca, w szczególności Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, znajdujące się w urokliwej Leśniczówce Pranie. Zakochany w okolicy poeta tu tworzył i planował przeprowadzkę na Mazury. W muzeum można obejrzeć pamiątki po wybitnym twórcy, można również skorzystać z programu wydarzeń w leśniczówce. Ponadto warto odwiedzić znajdującą się w Popielnie Stację Badawczą PAN, prowadzącą hodowlę zachowawczą koników polskich oraz unikatową hodowlę bobrów. Podobną atrakcją jest Park Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie, w którym w warunkach zbliżonych do naturalnych można obserwować m.in.: daniele, żubry, łosie, wilki czy sarny.

Zobacz również

• Szlak wodny Mikołajki Ruciane Nida (19,20 km)
• Śluza Leśniewo Górne – Fürstenau 
• Śluza Leśniewo Dolne – Fürstenau II
• Jezioro Nidzkie – jezioro objęte strefą ochronną

Zdjęcie we wpisie: Duży Bartek, Public domain, via Wikimedia Commons