Zamek Krzyżacki Węgorzewo

ćWęgorzewo jest najdalej na północ wysuniętym miastem Krainy Tysiąca Jezior, dlatego zwane jest Północną Bramą Mazur. Wielu żeglarzy rozpoczyna tu swoją mazurską przygodę. Z przystani wzdłuż kanałów jest kilka kroków do zamku krzyżackiego z XIV wieku, jednego z najcenniejszych zabytków miasta. Zobacz zamek krzyżacki Węgorzewo.

Śladami zamków krzyżackich

Na ziemie polskie Zakon Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie został nierozważnie sprowadzony w 1243 roku przez Konrada Mazowieckiego. Bez wątpienia sprowadzenie Krzyżaków było jednym największych błędów w naszej narodowej historii. Trzeba jednak przyznać, że na Ziemi Mazursko – Warmińskiej oraz Pomorzu pozostawili po sobie kilkaset imponujących budowli, w tym około kilkudziesiąt zamków zbudowanych w okresie od końca XIII wieku do początku XV wieku. Były to solidne, murowane oraz nowoczesne jak na tamte czasy warownie, w większości zbudowane z cegieł. Kamienie budowlane zatapiano jedynie w fundamentach. Zamki krzyżackie budowano w formie pojedynczego budynku lub zespołu na planie kwadratu z wewnętrznym dziedzińcem. Część z tych okazałych budowli uległa całkowitemu zniszczeniu, inne odrestaurowano i obecnie stanowią atrakcje turystyczne. Jednym z takich przykładów jest Zamek Krzyżacki Węgorzewo.

Zamek krzyżacki na tle dziejów Węgorzewa

Węgorzewo jest najstarszym mazurskim miastem, jego historia sięga wieków średnich. Rdzenną ludność stanowiły plemiona Galindów, które założyły tu gród zwany Antetete. Gród później został zdobyty i spalony przez Krzyżaków, którzy w 1312 roku w pobliskim dorzeczu Węgorapy zbudowali drewniany gródek, nadając mu nazwę Angerburg. Na miejscu obecnego zamku komtur Królewca Werner von Tettingen w 1398 roku posatwił warownię, którą przeznaczył na siedzibę podległego sobie prokuratora. Wokół zamku zaczęła rozwijać się osada, tworząc miasto, któremu 4 kwietnia 1571 roku książę Albrecht von Hohenzollern nadał prawa miejskie. Wraz z napływem osadników z Mazowsza nastąpił rozkwit Węgorzewa – budowano kościoły i seminaria, a także rozwijało się budownictwo i szkolnictwo. Miasto wtedy znano pod dwiema nazwami: niemiecką Angerburg (od nazwy zamku) i również pod polską Węgobork.

Historia zamku

Zamek Krzyżacki Węgorzewo, podobnie jak miasto, przeszedł różne koleje losu. Od początku swojego powstania wielokrotnie zmieniał właścicieli – aż do 1525 roku. Wtedy po sekularyzacji Zakonu obiekt stał się ponownie własnością państwa oraz siedzibą książęcego starosty. Zamek węgorzewski ucierpiał w okresie epidemii dżumy i klęsk żywiołowych oraz w wyniku najazdu tatarskiego i zniszczeń dokonanych przez wojska radzieckie pod koniec II wojny światowej. W latach 1734 i 1736 na zamku przebywał król Stanisław Leszczyński, skąd udał się na wygnanie do Francji. W 1752 roku władze przeznaczyły zamek na biura sądu miejskiego i ziemskiego. Przejściowo w jego wnętrzach funkcjonowało więzienie.

W czasie kampanii napoleońskiej na zamku krzyżackim w Węgorzewie znajdował się szpital wojskowy na 100 łóżek. W czerwcu 1807 roku miasto i zamek zajęły wojska polskie pod wodzą generałów J. H. Dąbrowskiego i J. Zajączka. W 1835 roku budowla spłonęła, a 10 lat później została przebudowana na potrzeby sądu. W styczniu 1945 roku wnętrze zamku zostało spalone przez wojska sowieckie, jednak stare XIV-wieczne mury ocalały.

Opis zamku

Zamek Krzyżacki Węgorzewo był zamkniętym systemem obronnym, który usytuowano na planie nieregularnego czworoboku. Składał się z trzech murowanych skrzydeł, zakończonych w narożnikach trzema basztami – wieżyczkami w kształcie cylindrów. Na dziedzińcu wybudowano kolejną wieżyczkę, która posiadała funkcję łącznika komunikacyjnego. Mur zamkowy zwieńczono blankami, a zamek otaczała fosa. W efekcie, droga do wewnętrznego dziedzińca prowadziła przez dwa zwodzone mosty. Część wschodnia zamku stanowiła nieduże przedzamcze.

W XV i XVI wieku w zamku krzyżackim w Węgorzewie mieściła się m.in. kaplica św. Katarzyny, piekarnia i spiżarnia, a także browar i kuchnia. W piwnicach znajdowały się magazyny, zbrojownia i komora prochowa. Na zamku funkcjonował również młyn. Po najeździe tatarskim w 1656 roku zamek przebudowano w stylu rezydencji barokowej, która przedstawiała już znikome cechy militarne. W pierwszej połowie XVIII wieku generał Hams Herman Katt zburzył stary młyn na przedzamczu i wybudował nowy, przekopując w tym celu kanał.

Zamek obecnie

Na początku lat 80. ubiegłego wieku Zamek Krzyżacki Węgorzewo został odbudowany z przeznaczeniem na bibliotekę miejską, siedzibę Rady Miejskiej i Urzędu Stanu Cywilnego. We wschodnim skrzydle dobrze zachowała się brama wjazdowa, przesklepiona kolebkowo. W pobliżu północno-wschodniego narożnika zamku znajduje się ciekawy portal z dwoma pilastrami, który zwieńczony jest gzymsem. Uwagę przyciąga również profilowany i znacznie wysunięty gzyms łączący bryłę zamku. W roku 2000 obiekt sprzedano prywatnemu właścicielowi i obecnie jest niedostępny dla turystów.

Zamek krzyżacki Węgorzewo można jedynie zobaczyć z zewnątrz. Prawdopodobnie powstanie w nim hotel. W czasie modernizacji obiektu nadbudowano dach, a w budynku umieszczno dwa rzędy lukarn. Na ogrodzeniu działki, z inicjatywy Młodzieżowej Rady Miejskiej w Węgorzewie, powstała plenerowa wystawa archiwalnych zdjęć Węgorzewa z lat 1900-1914.

Legenda…

Z zamkiem krzyżackim w Węgorzewie wiąże się ciekawa legenda. Rycerz krzyżacki zakochał się w miejscowej dziewczynie i dla niej złamał śluby zakonne. Za karę parę nieszczęśników zamurowano w kaplicy znajdującej się przy tzw. Bramie Polskiej, stanowiącej rogatki szlaku do Giżycka. Od tego momentu w czasie pełni księżyca, o północy zjawa rycerza i duch jego oblubienicy przechadzają się po komnatach węgorzewskiego zamku, szepcząc miłosne wyznania.

Warte zobaczenia

Oprócz zamku krzyżackiego w Węgorzewie warto zwiedzić Muzeum Kultury Ludowej, które posiada ciekawe muzealia związane z grupami etnicznymi i narodowościowymi zamieszkującymi północno-wschodnią Polskę. Zbiory obejmują przedmioty codziennego użytku, sprzęt gospodarczy, tkaniny i odzież, akcesoria obrzędowe, rękodzieła, sztukę ludową, w tym obrazy i rzeźby oraz bogatą kolekcję unikalnych pisanek, wycinanek, kwiatów z tkanin i bibułki.

Innym ciekawym obiektem jest Park Etnograficzny nad Węgorapą, gdzie eksponowane są m.in. tradycyjne budowle mazurskie: drewniane chaty i drewniana remiza, szachulcowa kuźnia oraz murowany dom. W pomieszczeniach skansenu funkcjonują pracownie rękodzielnicze: tkacka, plastyki obrzędowej i kwiatów artystycznych, a także nowoczesna pracownia garncarska. W pracowniach prowadzi się zajęcia i szkolenia rękodzielnicze dostosowane do wieku i umiejętności turystów.

Zobacz również

• Jezioro Kisajno – wszystko, co warto wiedzieć!
• Zamek w Kętrzynie – zamek krzyżacki
• Szlak wodny Giżycko Węgorzewo (25.20km)
• Zamek krzyżacki w Malborku
• Muzeum Kultury Ludowej Węgorzewo – idealny wybór na rodzinną wyprawę!

Zdjęcie użyte we wpisie: Antekbojar, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons