Stacja Badawcza PAN (Popielno)

Jest takie miejsce na Mazurach, gdzie konie cały rok biegają na wolności. W Stacji Badawczej Polskiej Akademii Nauk, w przepięknie położonym Popielnie, dzikie koniki polskie mają swój raj. Na obszarze 1600 hektarów żyje kilkadziesiąt tych wytrzymałych i długowiecznych zwierząt. W ostatnich latach stacja stała się popularną atrakcją turystyczną. Nic w tym dziwnego, przecież placówka ma czym się szczyć. Stanowi ewenement na skalę europejską, to jedyne miejsce w Europie, gdzie poza konikiem polskim, można obserwować w warunkach maksymalnie zbliżonych do naturalnych: jeleniowate, bobry, zanikające rasy pierwotne polskiego bydła, a także unikatowego żubronia.

Stacja Badawcza PAN w Popielnie – jak trafić?

Zaszyta w Puszczy Piskiej Stacja Badawcza PAN Popielno wsławiła się innowacyjnymi programami rekonstrukcji oraz hodowli ginących gatunków. Ośrodek leży na Półwyspie Popielniańskim pomiędzy jeziorami: Śniardwy, Bełdany i Warnołty. Do stacji najłatwiej dotrzeć promem samochodowym kursującym ze wsi Wierzba do Popielna. Przeprawa promowa trwa 10 min.

Alternatywne rozwiązanie stanowi dojazd samochodem przez Ruciane-Nida wzdłuż brzegów jeziora Bełdany. Pojazd można zaparkować przy zabudowaniach stacji i stąd przespacerować się po stacji i przyległym do niej leśnym parku, w którym wytyczono 2 ścieżki przyrodnicze. Tuż po przekroczeniu bramy ośrodka, turystów witają koniki polskie, sarny i jelenie.

Historia ośrodka badawczego

Wedle dostępnych informacji, osadę Popielno założono w XVII wieku. Prawdopodobnie miejscowość przyjęła nazwę od dawnych osadników, którzy zajmowali się w puszczy popielarstwem, czyli wytwarzaniem z drewna popiołu drzewnego i potażu (węglanu potasu). W Popielnie znajdują się pozostałości po dworku szlacheckim i murowanym magazynie z 1858 roku. Okalający park dworski z XIX wieku został przekształcony przez władze ówcześnie funkcjonującej tu stacji badawczej Uniwersytetu w Królewcu, które założyły tu alpinarium.

Stacja Badawcza PAN w Popielnie jest kontynuacją eksperymentu rozpoczętego w 1936 roku przez polskiego biologa i zoologa – profesora Tadeusza Vetulaniego, który postanowił odtworzyć hodowlę konia typu tarpan, czyli europejskiego dzikiego konia, wymarłego na początku XIX wieku. Naukowiec odnalazł kilka osobników, będących potomkami dzikich leśnych koni i osiedlił je w rezerwacie Puszczy Białowieskiej. W czasie II wojny światowej niemieccy okupanci, bardzo zainteresowani hodowlą konika polskiego, wywieźli zwierzęta do Niemiec. Po zakończeniu wojny odesłano je z powrotem do Polski, co umożliwiło kontynuowanie hodowli. W 1955 roku przeniesiono ją w nowe miejsce, do dawnego majątku Popielno. Od tamtego okresu koniki polskie hodowane są na wolności w pobliskim rezerwacie leśnym oraz w stajniach na terenie Stacji Badawczej PAN Popielno.

Czym zajmuje się Stacja Badawcza PAN Popielno?

Od roku 2016 Stacja Badawcza PAN w Popielnie podlega Instytutowi Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie. Działania naukowo-badawcze prowadzone w Popielnie mają na celu ochronę różnorodności biologicznej, poprzez hodowlę zwierząt ras zachowawczych, głównie konika polskiego oraz bydła: rasy polskiej czerwonej i nizinnej czarno-białej. Ponadto Ośrodek może poszczyć się programem rekonstrukcji bobra oraz utrzymywaną w lokalnej pasiece hodowlą rodzimej pszczoły augustowskiej. Stacja prowadzi również wiele programów edukacji przyrodniczo-ekologicznej edukacyjnych propagujących aktywny styl życia w kontakcie z przyrodą.

Stacja Badawcza PAN Popielno wyspecjalizowała się w hodowli konika polskiego, którą prowadzi już od lat 50-tych XX wieku. Zwierzęta te, wywodzące się od dzikich koni – tarpanów, żyją w tabunach w utworzonym specjalnie dla nich olbrzymim rezerwacie na Półwyspie Wierzba. Teren ten zapewnia konikom polskim dogodne warunki do życia w środowisku niemalże takim, jakie miały kilka wieków temu. Świadczy o tym fakt, że dożywają tutaj nawet 30-stu lat.

Muzeum Stacji Badawczej PAN

W zabytkowym XVIII-wiecznym spichlerzu znajduje się muzeum przyrodnicze, które prezentuje 50-letni dorobek stacji. W popielniańskim muzeum można zobaczyć jedyną w Polsce kolekcję zrzutów poroża jeleni, a ponadto: zaprzęgi konne i sanie z różnego okresu, działy dotyczące bobrów europejskich i zespołów roślinnych występujących w lokalnym lesie. Prezentowane są również fotografie stad koni żyjących na wolności i informacje o obyczajach dzikich koni.

Ścieżka przyrodnicza w Stacji Badawczej PAN

W Popielnie udostępniono dwie trasy piesze po ścieżce przyrodniczej, która prowadzi przez las doświadczalny stacji. Na powierzchni około 1800 ha wytyczono i ogrodzono teren przeznaczony do hodowli wolno żyjących stad konika polskiego. Spacer ścieżką umożliwia jednocześnie poznanie bioróżnorodności Puszczy Piskiej i występujących tu rzadko spotykanych gatunków roślin. Podczas przechadzki można podziwiać imponujący drzewostan, m.in. sosnę zwyczajną, świerk, brzozę brodawkowatą, dąb szypułkowy, lipę drobnolistną i grab zwyczajny.

Pierwsza trasa o długości 10,5 km rozpoczyna się przy siedzibie stacji i biegnie wzdłuż brzegu jeziora Bełdany. Kończy się przy bramie wjazdowej do lasu popielniańskiego, koło wsi Warnowo. Krótsza trasa (ok. 6 km) prowadzi zamkniętą pętlą, której początek i koniec znajdują się przy budynku stacji.

Konik polski z Popielna

Warto poznać bliżej unikatową rasę konika polskiego z Popielna. Konik polski jest niewysoki (od 130 do 140 cm wysokości w kłębie) i ma łagodny charakter. Z natury jest spokojny, opanowany, ale też niezwykle czujny i uważny. Jego dzikim przodkiem był tarpan, który żył do końca XVII stulecia w lasach wschodnich Prus, Polski i Litwy. Dlatego podróżnicy zwierzęta te nazywali koniami leśnymi.

Konik polski z Popielna swoim wyglądem przypomina dzikich kuzynów. Ma myszate ubarwienie, bujny czarny ogon i grzywę. Posiada krzepką i muskularną sylwetkę, wielką głowę oraz nieduże uszy. Klatka piersiowa jest szeroka, tułów wydłużony z dość krótkim grzbietem. Wygląd zewnętrzny tej rasy dopełniają krótkie i mocne nogi oraz twarde kopyta. Jest wszechstronnym zwierzęciem roboczym.

Koniki polskie, które można zobaczyć na terenie Stacji Badawczej PAN nie sprawiają wrażenia dzikich zwierząt. Podchodzą do turystów z ciekawością, potrząsają grzywami, wystawiają głowy ponad płot w nadziei na otrzymanie pysznego smakołyku. Jednak w trosce o dobro zwierząt, ich dokarmianie jest zabronione.

Informacje dla zwiedzających

Stacja Badawcza PAN Popielno udostępnia zwiedzającym swoje tereny i stajnie. Goście, pod czujną opieką przewodnika, mają możliwość zobaczyć wybrane obiekty stacji. Celem wycieczki jest nie tylko pokazanie zwierząt, lecz przede wszystkim przybliżenie odwiedzającym ich świata, zwyczajów, potrzeb, a także edukowanie z zakresu szacunku do natury. W ośrodku można przejechać się bryczką oraz skorzystać z lekcji jazdy konnej. W zimie ośrodek oferuje również przejażdżki w kuligu.

Ciekawe i warte poznania

Obowiązkowym punktem programu pobytu w Stacji Badawczej PAN Popielno jest wizyta u Brutusa, który jest żubrobizonem, stanowiącym unikalną hybrydę trójrodzajową. Ojcem Brutusa jest bizon amerykański, a matką żubrońka, która powstała z krzyżówki krowy czerwonej polskiej i żubra.

Zobacz również

• Jezioro Kruklin – jezioro z zatopionym lasem sosnowym
• Jezioro Sołtmany
• Jezioro Święcajty – szczegóły dotyczące jeziora

Zdjęcie we wpisie: Lilly M, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons